Ҡубыҙ-башҡорт халҡының быуындан-быуынға тапшырылып, яҡшы һаҡланып ҡалған һәм бөгөн дә үҙенең абруйын һис тә юғалтмаған милли уйын ҡоралы. Эйе, был музыка моңон ишеткәндә башҡорт халҡы, тарихы тураһында күберәк уйланаһың кеүек. Бәлки, һирәгерәк ишетергә тура килгәнгә беҙҙә шундай уйҙар тыуалыр. Арабыҙҙа күптәребеҙ был милли музыка ҡоралы менән таныш та түгел бит.

Ер йөҙөндә уның йөҙләгән исеме таралған. Улар барыһы ла ҡубыҙ уйнағанда моңдоң нисек сығыуына, инструменттың нисек уйналыуына ҡарап төрҙәргә бүләләр: ҡыл-ҡубыҙ; ағас ҡубыҙ; тимер ҡубыҙ; йәйә (янҡыл) ҡубыҙ. Рәсәй территорияһында ҡубыҙға оҡшаған, шулай уҡ уйналған музыка ҡоралын «варган» тип атайҙар.

Бөгөн Башҡортостанда башҡарыусы оҫта Миңлеғәфүр Зәйнетдинов, М Дәүләтбаев, Ф Йәнгировтарҙың музыка ҡоралдары дан ҡаҙанған.

Башҡорттарҙың уйнауында үҙҙәренең сере бар тип иҫәпләй ғалимдар. Улар ҡубыҙҙы тотҡан ҡулын резонатор кеүек тә ҡулланалар, шуға күрә тауыш моңлораҡ сыға. Бик күп уйнау төрҙәре билдәле. Оҫта башҡарыусы шул төрҙәргә эйә булырға тейеш. Улар ярҙамында төрлө импровизациялар, «тояҡ тауыштары», «бал ҡорто», «һыу ағыу», «кәкүк» һәм башҡа тауыштар сығарып була.

Шулай уҡ ҡубыҙҙың дауаһы ла бик ҙур. Беренсенән, ҡубыҙ моңо, вибрацияһы баш ауыртыуын бөтөрә, ҡан баҫымын нормала тота. Ҡубыҙҙа уйнаған кеше ҡубыҙ теле ҡалтырауын һәр күҙәнәге менән һиҙә. Был организмға ыңғай тәьҫир итә. Ҡубыҙҙа уйнаған кешенең тештәре һәм ҡаҙналары вибрациянан массаж алып тора, шунлыҡтан ҡумыҙсының тештәре һау була.

Бындай мөмкинселек бар. 19 декабрь «Халҡыбыҙҙың һүнмәҫ хазинаһы» концерттар циклының «ТЫЛСЫМЛЫ ҠУБЫҘ» тамашаһына саҡырабыҙ. Һеҙҙең өсөн япон, яҡут, филлипин халыҡтары ҡумыҙы яңғыраясаҡ.

Атай-олатайҙарыбыҙҙың милли музыка ҡоралын танып беләйек, үткәндәр менән бәйләнеште өҙмәйек!

Х.Әхмәтов исемендәге Башҡорт дәүләт филармонияһы