Башҡортостан Республикаһының Милли , Хәрби дан , 112-се башҡорт кавалерияһы дивизияһы музейҙарында  батыр яугирҙәребеҙ, уларҙың төп наградалары, яу юлдаштары-башҡорт аттары тураһында ҡыҙыҡлы күргәҙмәләр бара.

Башҡорт аты — Көньяҡ Урал өсөн эндемик аттар тоҡомо. Ҡырҡа континенталь климат  шарттарында йыл әйләнәһенә тибенлектә йөрөргә өйрәнгән урындағы дала һәм урман тоҡомдарынан килеп сыҡҡан. Башы ҙур, тура ҡабырғалы, киң маңлайлы. Ҡыҫҡа ҡалын муйынлы, түбән мундалы, киң тура арҡалы, түбән осалы. Айғырҙың үлсәмдәре: мунда бейеклеге 142—145, кәүҙәнең ҡыйыш оҙонлоғо 147—150, түш ҡоласы 170—175, енсек ҡоласы 18,5—19,5, тере ауырлығы 450—470 кг, ошондай уҡ бейә үсәмдәре: 138—142, 143—147, 167—172, 18—19, 400—420.

Башҡорт аты XVII—XVIII быуаттарҙа киң таралған булған. Өфө һәм Ырымбур губерналарында үрсетелгән, Пермь, Ҡазан һәм Һамар губерналарында һәм Көнбайыш Себерҙең почта юлдарында осраған. 8 сәғәт эсендә ял итергә туҡтамай һәм ашатмай 120—140 км юлды үтеп булған башҡорт өслөләре (тройка) киң билдәле булған.

Башҡорт аты ултыраҡ тормошта йәшәгән, әгәр күсенһә лә алыҫ араға күсмәй торған, халыҡ аты. Шуға ла аттар, һыбай йөрөүгә ҡарағанда, ауыл хужалығы эшенә яраҡлашҡан. Ул артыҡ сандыр (ҡоро һөйәкле, ябыҡ) түгел, үҫешкән һөлдәһе бар, осаһы (арт яғы) ныҡ иңкеү түгел, ләкин аяҡтары мыҡты һәм көслө, шулай уҡ тояҡтары бик ныҡ. Бик сыҙамлы, тыныс тәбиғәтле. Элек башҡорт аттарының һаны 600 меңгә тиклем еткән.

Рычков Пётр Иванович «Ырымбур топографияһы» тигән китабында  былай тип яҙған:

Башҡорт аттары электән үк Рәсәйҙә сыҙамлылығы менән һанланған. Шулай уҡ ул ҡапыл борола алыуын, етеҙлеген, тилберлеген дә билдәләп киткән. Уларҙың хаҡы 30—50 һум торған. Уның һүҙҙәренә ҡарағанда башҡорттарҙың байтағы 300—400 йылҡы малы тотҡан.

Рычковтың яҙыуынса, башҡорттар аттарын йәйен дә, ҡышын да тибендә далала йөрөткән.Ҡар нисек кенә ҡалын булмаһын, башҡорт аттары тояҡтары менән сапсып тибенеп, ҡар аҫтынан үҙҙәрен туйындырырлыҡ туң үлән тапҡан. Ҡышын егеүгә файҙаланған аттар өсөн бесән әҙерләнгән.

Этнограф С.И.Руденко «Башкиры» тип аталған китабында: «Иң бай башҡорт 3—4 мең баш йылҡы тотһа, иң ярлыһы 20—30 баш йылҡыға хужа», — тип яҙған.

Сергей Минцлов: «Мин башҡорт аттарына һоҡланам! Кем был яҡтарҙы күрмәгән, шуға 25—30 саҡрымға ярыштар булмаҫтай хәл кеүек тойола… Ашатмайынса 60-ар, 90-шар саҡрым юл үтәләр. Ныҡлы әйтә алам, Стәрлетамаҡтың төрмә начальнигын йөрөтөүсе башҡорт 160 саҡрым юлды һелтәгән. Башҡорттар гелән һыбай килеш 90-шарҙы үтә, улар өсөн был — ғәҙәти хәл…»

Маршал Семен Буденный: «Башҡорттарҙа йылҡысылыҡ тармағы тарихта монголдар барлыҡҡа килгәнгә тиклем үк үҫешкән булған. Шуға күрә башҡорт атының монгол тамырҙарын эҙләү (ҡайһы бер хеҙмәттәрҙәге кеүек) нигеҙһеҙ»…

Башҡорт аты 1812 йылғы Ватан һуғышында һәм Бөйөк Ватан һуғышында башҡорт хәскәрҙәре сафында хеҙмәт итә.

Башҡорт аты ҡыйыу, тәүәкәл, тырыш, түҙемле, тыңлаусан, хужаһына ышаныусан. Өйрәтеүгә тиҙ күнегә. Был сифаттары аша ул юғары баһалана. Оҙаҡ ваҡыт шәп сабып йәки йылдам юрғалап барыу һәләте 1812 йылғы Ватан һуғышы ваҡытында яҡшы билдәләнелә. Был һыбайлыға уҡтан мәргән атырға һәм ҡылыс менән оҫта эш итергә мөмкинлек биргән. Төрлө күнегеүҙәр аша башҡорттар аттарын һуғыш йөрөштәренә махсус тәрбиәләгәндәр.

112-се Башҡорт атлы дивизияһы башлыса башҡорт аттары менән тулыландырыла.

Башҡорт халҡының ауыҙ-тел ижадында атарға бик күп һәм мөһим иғтибар бүленгән. Башҡорт мифологияһында Толпар — һыуҙан йәки океандар башланған ерҙән сыҡҡан әкиәттәге тылсымлы, ҡанатлы ат. Был исемгә дәрт, атлығыу, уҡталыу, өйөрмә, ҡойон, илһамланыу, ҡанатланыу, күтәрелеү кеүек мәғәнәләр һалынған. Аҡбуҙат, күк ҡанатлы аты, башҡорт халыҡ эпосы «Урал-батырҙа» мөһим роль уйнай.