Ural Batyr төрлө телдә һөйләшә
Башҡорт, татар, рус, сыуаш, мари, инглиз, немец, француз, испан, грек, вьетнам, азербайжан, төрөк... Шунса телдә яңғырай хәҙер беҙҙең “Урал батыр” эпосы! Ысынлап та, үлемһеҙ ҡомартҡы ул. Иң тәүҙә шуға аңлатма биреп киткем килә: “Урал батыр” эпосын башҡарыусыларҙың VII республика конкурсы башланыр алдынан бәхәс сыға яҙып ҡуйҙы: ни өсөн башҡортса ятлаған балалар һаны сикле, ниңә башҡортса ятлағандарға, имеш, мөнәсәбәт тейешле кимәлдә түгел?
Хөрмәтле ханымдар, сараға уҡыусыларын алып килгән әфәнделәр, һуң “Урал батыр” эпосын яттан һөйләүселәрҙең башҡорт телендә яңғыраған айырым конкурсы бар ҙа һуң. Был – бер. Икенсенән, әгәр ике яҡлы бизмәнде күҙ алдына килтерһәк, башҡа телдәргә торошло булып уның бер яғында башҡорт теле генә тора. Йәғни бында бер ниндәй ҙә тел, милләт мәсьәләләре күтәрелмәй. Өсөнсөнән, башҡортса ятлаған шул уҡ балалар килә был бәйгегә лә. Уларҙы башҡа телдәрҙә һөйләргә өйрәтһәк, яҡшыраҡ булмаҫ инеме икән? Күҙ алдығыҙға килтерегеҙ әле: бер үк конкурс ике тапҡыр уҙғарыла килеп сыға түгелме? Эпосыбыҙҙы башҡа телдәрҙә башҡарырға теләгән уҡыусыларыбыҙға юл асайыҡ. Башҡортса ятлаған балалар, әйҙә, һамаҡлап та, көйләп тә төрлө телдәрҙә сығыш яһарға әҙерләнһен. Хәйер, нисек кенә булмаһын, быйыл һуңғы тапҡыр ҡатнашты бында башҡорт телендә ятлағандар.
Быйыл сараға килгән иң йәш ҡатнашыусыға 4 йәш булһа, иң өлкәненә 18 тулған. 534 кеше “Урал батыр” эпосын Башҡортос¬тан Республикаһы һәм Рәсәй Федера¬цияһы телдәрендә баш-ҡарыу”, “Урал батыр” эпосы буйынса иң шәп эссе-инша”, “Урал батыр” – башҡорт халыҡ эпосы” тип аталған уйын (өҫтәл, компьютер уйындары) номинациялары буйынса көс һынашты. Бөйөк әҫәр был көндә башҡорт, урыҫ, татар, сыуаш, мари, инглиз, немец, француз, испан, грек, төрөк, азербайжан, вьетнам телдәрендә яңғыраны. Урыҫ телендә “Урал батыр”ҙы Башҡортостандың халыҡ яҙыусыһы Әхиәр Хәкимовтың тәржемәһендә ятлаһалар, инглиз телендә Булат Ғәниевтең тәржемәһен ҡулланғандар. Йәғни 2005 йылда З. Биишева исемендәге “Китап” нәшриәтендә сыҡҡан “Урал батыр" китабын файҙаланғандар.
Инглиз телендә ятлағандар бик күп булды. Улар хатта бер нисә секцияла эшләне. Шуларҙың береһенең етәксеһе – билдәле фольклорсы, тел белгесе Асия Ғәйнуллина һәр сығыштан һуң балаға маҡтау һүҙҙәре менән бергә уҡытыусыларына етешһеҙлектәрен дә еткерҙе. “Телдәге өндәрҙең яңғырашын балаға уҡытыусы өйрәтергә тейеш, шуға киләһе йылдарҙа хата китмәһен өсөн мин уларға шунда уҡ аңлатма биреп китәм”, – тине ул. Фән докторы Айгөл Мөхтәруллина ла ошо фекерҙе ҡеүәтләне. Әйткәндәй, ул ғалимә Фәнүзә Нәҙершина менән башҡорт халыҡ йырҙарын инглиз теленә ауҙарыу эшен алып бара. Шулай уҡ Рәшит Назаровтың шиғырҙарын инглиз теленә тәржемә иткән, йыйынтыҡ донъя күргән.
Әлшәй районының Ҡыпсаҡ-Асҡар мәктәбенән килгән Санатана Анастасия Мария Сан-тананың сығышы иғтибарымды йәлеп итте. VII класс уҡыу¬сы¬һы эпосты башҡортса, урыҫса, инглизсә һәм испанса ятланы. Уҡытыусыһы Миңзәлә Муллағолова әйтеүенсә, ҡыҙыҡай әҫәрҙе испан теленә үҙе тәржемә иткән. Бәлки, уның ауҙарыуы камиллаштырыуҙы талап итәлер, әммә тәүәккәллеге маҡтауға лайыҡ. Етмәһә, улар ойоштороу комитетынан рөхсәт һораған. Бер ҡараһаң, бындай тәүәккәллеккә аптырарға ла түгелдер: әсәһе – башҡорт, атаһы испан милләтенән. Сәмле, дарманлы ҡыҙҙың телдәргә мөнәсәбәтенә, эпосты аңларға, тойорға тырышыуына – афарин! Әйткәндәй, Санатана “Аудитория менән идара итә белеү һәләте” дипломы менән бүләкләнде.
Шулай итеп, еңеүселәр түбәндәгесә билдәләнде. “Донъя халыҡтары телдәре” номинацияһында 1-се урынды Морат Стариков (Өфөнөң 86-сы гимназияһы), “Башҡортостан халыҡтары телдәре” буйынса – Анастасия Шәйбәкова (Бөрө ҡалаһының 1-се мәктәбе), “Инглиз теле”нән ярышта – Шәүрә Ермакова (Өфөнөң 45-се мәктәбе), Дилара Мифтахова (Бәләбәй ҡалаһының 1-се гимназияһы), Әдилә Шакирова (Борай районының Ҡайынлыҡ мәктәбе), “Урыҫ теле” номинацияһында – Евгений Тимофеев (Бәләбәй ҡалаһының 1-се гим¬назияһы), “Башҡорт теле” буйынса Мөхәмәтша Исаев (исеменә иғтибар итегеҙ, Өфөнөң 84-се татар гимназияһы) лайыҡ булды. Урыҫ теленә халҡыбыҙҙың әҫәрен бөтә образдар системаһын дөрөҫ һаҡлап тәржемә иткәндән һуң да ишетергә яҙһын был конкурстың ауаздарын.
Сығанаҡ: “Башҡортостан” гәзите , Лариса Абдуллина
Хөрмәтле ханымдар, сараға уҡыусыларын алып килгән әфәнделәр, һуң “Урал батыр” эпосын яттан һөйләүселәрҙең башҡорт телендә яңғыраған айырым конкурсы бар ҙа һуң. Был – бер. Икенсенән, әгәр ике яҡлы бизмәнде күҙ алдына килтерһәк, башҡа телдәргә торошло булып уның бер яғында башҡорт теле генә тора. Йәғни бында бер ниндәй ҙә тел, милләт мәсьәләләре күтәрелмәй. Өсөнсөнән, башҡортса ятлаған шул уҡ балалар килә был бәйгегә лә. Уларҙы башҡа телдәрҙә һөйләргә өйрәтһәк, яҡшыраҡ булмаҫ инеме икән? Күҙ алдығыҙға килтерегеҙ әле: бер үк конкурс ике тапҡыр уҙғарыла килеп сыға түгелме? Эпосыбыҙҙы башҡа телдәрҙә башҡарырға теләгән уҡыусыларыбыҙға юл асайыҡ. Башҡортса ятлаған балалар, әйҙә, һамаҡлап та, көйләп тә төрлө телдәрҙә сығыш яһарға әҙерләнһен. Хәйер, нисек кенә булмаһын, быйыл һуңғы тапҡыр ҡатнашты бында башҡорт телендә ятлағандар.
Быйыл сараға килгән иң йәш ҡатнашыусыға 4 йәш булһа, иң өлкәненә 18 тулған. 534 кеше “Урал батыр” эпосын Башҡортос¬тан Республикаһы һәм Рәсәй Федера¬цияһы телдәрендә баш-ҡарыу”, “Урал батыр” эпосы буйынса иң шәп эссе-инша”, “Урал батыр” – башҡорт халыҡ эпосы” тип аталған уйын (өҫтәл, компьютер уйындары) номинациялары буйынса көс һынашты. Бөйөк әҫәр был көндә башҡорт, урыҫ, татар, сыуаш, мари, инглиз, немец, француз, испан, грек, төрөк, азербайжан, вьетнам телдәрендә яңғыраны. Урыҫ телендә “Урал батыр”ҙы Башҡортостандың халыҡ яҙыусыһы Әхиәр Хәкимовтың тәржемәһендә ятлаһалар, инглиз телендә Булат Ғәниевтең тәржемәһен ҡулланғандар. Йәғни 2005 йылда З. Биишева исемендәге “Китап” нәшриәтендә сыҡҡан “Урал батыр" китабын файҙаланғандар.
Инглиз телендә ятлағандар бик күп булды. Улар хатта бер нисә секцияла эшләне. Шуларҙың береһенең етәксеһе – билдәле фольклорсы, тел белгесе Асия Ғәйнуллина һәр сығыштан һуң балаға маҡтау һүҙҙәре менән бергә уҡытыусыларына етешһеҙлектәрен дә еткерҙе. “Телдәге өндәрҙең яңғырашын балаға уҡытыусы өйрәтергә тейеш, шуға киләһе йылдарҙа хата китмәһен өсөн мин уларға шунда уҡ аңлатма биреп китәм”, – тине ул. Фән докторы Айгөл Мөхтәруллина ла ошо фекерҙе ҡеүәтләне. Әйткәндәй, ул ғалимә Фәнүзә Нәҙершина менән башҡорт халыҡ йырҙарын инглиз теленә ауҙарыу эшен алып бара. Шулай уҡ Рәшит Назаровтың шиғырҙарын инглиз теленә тәржемә иткән, йыйынтыҡ донъя күргән.
Әлшәй районының Ҡыпсаҡ-Асҡар мәктәбенән килгән Санатана Анастасия Мария Сан-тананың сығышы иғтибарымды йәлеп итте. VII класс уҡыу¬сы¬һы эпосты башҡортса, урыҫса, инглизсә һәм испанса ятланы. Уҡытыусыһы Миңзәлә Муллағолова әйтеүенсә, ҡыҙыҡай әҫәрҙе испан теленә үҙе тәржемә иткән. Бәлки, уның ауҙарыуы камиллаштырыуҙы талап итәлер, әммә тәүәккәллеге маҡтауға лайыҡ. Етмәһә, улар ойоштороу комитетынан рөхсәт һораған. Бер ҡараһаң, бындай тәүәккәллеккә аптырарға ла түгелдер: әсәһе – башҡорт, атаһы испан милләтенән. Сәмле, дарманлы ҡыҙҙың телдәргә мөнәсәбәтенә, эпосты аңларға, тойорға тырышыуына – афарин! Әйткәндәй, Санатана “Аудитория менән идара итә белеү һәләте” дипломы менән бүләкләнде.
Шулай итеп, еңеүселәр түбәндәгесә билдәләнде. “Донъя халыҡтары телдәре” номинацияһында 1-се урынды Морат Стариков (Өфөнөң 86-сы гимназияһы), “Башҡортостан халыҡтары телдәре” буйынса – Анастасия Шәйбәкова (Бөрө ҡалаһының 1-се мәктәбе), “Инглиз теле”нән ярышта – Шәүрә Ермакова (Өфөнөң 45-се мәктәбе), Дилара Мифтахова (Бәләбәй ҡалаһының 1-се гимназияһы), Әдилә Шакирова (Борай районының Ҡайынлыҡ мәктәбе), “Урыҫ теле” номинацияһында – Евгений Тимофеев (Бәләбәй ҡалаһының 1-се гим¬назияһы), “Башҡорт теле” буйынса Мөхәмәтша Исаев (исеменә иғтибар итегеҙ, Өфөнөң 84-се татар гимназияһы) лайыҡ булды. Урыҫ теленә халҡыбыҙҙың әҫәрен бөтә образдар системаһын дөрөҫ һаҡлап тәржемә иткәндән һуң да ишетергә яҙһын был конкурстың ауаздарын.
Сығанаҡ: “Башҡортостан” гәзите , Лариса Абдуллина
